Pomniki przy­rody nieożywionej

Ilość pomni­ków przy­rody nie­oży­wio­nej w Sudetach Zachodnich jest zaska­ku­jąco mała jak na obszar o tak wielu wybit­nych walo­rach geo­lo­gicz­nych i kra­jo­bra­zo­wych. Wśród ist­nie­ją­cych pomni­ków tego rodzaju naj­wię­cej jest gła­zów narzu­to­wych (21, z czego 18 w Bolesławcu i naj­bliż­szej oko­licy) i odsło­nięć (16). Ponadto chro­nione są 3 jaski­nie bądź ich zespoły, mar­mit, ska­mie­niały pień drzewa i zespół gra­nia­ków. Zdumiewający jest fakt obję­cia ochroną pomni­kową zale­d­wie 4 (!) spo­śród kil­ku­set ska­łek znaj­du­ją­cych się na tym tere­nie.
1. Głazy narzu­towe
2. Skałki
3. Jaskinie
4. Odsłonięcia
5. Inne pomniki przy­rody nieożywionej

Głazy narzu­towe

Gn 1. Zagrodno (gm. Zagrodno, pow Złotoryja) – 445 cm.
Gn 2–3. Legnica (mia­sto, pow. miej­ski Legnica) – 565 i 785 cm.
Gn 4–12. Bolesławiec (mia­sto, pow. Bolesławiec) – od 460 do 700 cm.
Gn 13. Bożejowice (gm. i pow. Bolesławiec).
Gn 14–17. Warta Bolesławiecka (gm. Warta Bolesławiecka, pow. Bolesławiec).
Gn 18. Brzeźnik (gm. Nowogrodziec, pow. Bolesławiec).
Gn 19. Kraśnik Górny (gm. i pow. Bolesławiec).
Gn 20. Mierzwin (gm. i pow. Bolesławiec).

Skałki

S 1. Piechowice (mia­sto, pow. ziem­ski Jelenia Góra) – „Złoty Widok”, gra­nit.
S 2. Żerko­wice (gm. i pow. Lwówek Śl.) – „Skała z meda­lio­nem”, pia­sko­wiec.
S 3. Przesieka (gm. Podgórzyn, pow. ziem­ski Jelenia Góra) – „Waloński Kamień”, gra­nit.
S 4. Gorzeszów (gm. i pow. Kamienna Góra) – „Diabelska Maczuga”, piaskowiec.

Jaskinie

J 1. Złotoryja (mia­sto, pow. Złotoryja) — 3 nie­wiel­kie jaski­nie: „Wilcza”, „Niedźwiedzia” i „Wodospad”.
J 2. Płóczki Dolne (gm. i pow. Lwówek Śl.) – 3 nie­wiel­kie jaski­nie: „Lisia”, „Górna” i „Czerwona”.
J 3. Płakowice (gm. i pow. Lwówek Śl.) – „Zimna Dziura”.

Odsłonięcia

O 1. Leszczyna (gm. i pow. Złotoryja) – osa­dowe skały mie­dzio­no­śne w wyro­bi­sku d. kopalni„Ciche Szczęście”.
O 2. Jerzmanice Zdrój (gm. i pow. Złotoryja) – pia­skowce cio­sowe w wyro­bi­sku d. kopalni, Krucze Skały”.
O 3. Stanisławów (gm. Męcinka, pow. Jawor) – wapie­nie i dolo­mity w wyro­bi­sku d. kopalni, Wapień niecki Leszczyny”.
O 4. Pomocne (gm. Męcinka, pow. Jawor) – bazal­towy nek, „Czartowska Skała”.
O 5. Bieniec (gm. Nowogrodziec, pow. Bolesławiec) – pia­sko­wiec kwar­cy­towy, „Siwy Kamień”.
O 6. Łupki (gm. Wleń, pow. Lwówek Śl.) – bazal­towy nek z porwa­kami pia­skowca.
O 7. Miłoszów (gm. Leśna, pow. Lubań) – bazal­towy nek, „Stożek Perkuna”.
O 8. Miłoszów (gm. Leśna, pow. Lubań) – bazal­towy nek, „Stożek Świa­to­wida”.
O 9. Nawojów Łużycki (gm. i pow. Lubań) – wyro­bi­sko d. kopalni glinki kaoli­no­wej.
O 10. Myślibórz (gm. Paszowice, pow. Jawor) – bazal­towy nek, „Małe Organy (Myśliborskie)”.
O 11. Sędziszowa (gm. Świe­rzawa, pow. Złotoryja) – cios słu­powy w rio­li­tach, „Organy Wielisławskie”.
O 12. Zgorzelec (mia­sto, pow. Zgorzelec) – sza­ro­głazy w wyro­bi­sku d. kamie­nio­łomu.
O 13. Lubań (mia­sto, pow. Lubań) – bazalt w wyro­bi­sku d. kamie­nio­łomu.
O 14. Uniemyśl (gm. Lubawka, pow. Kamienna Góra) – rio­lit.
O 15. Okrzeszyn (gm. Lubawka, pow. Kamienna Góra) – cios słu­powy w riolitach.

Inne pomniki przy­rody nieożywionej

I 1. Karpacz (mia­sto, pow. ziem­ski Jelenia Góra) – mar­mit w kory­cie Łomnicy.
I 2. Jelenia Góra (mia­sto i pow. miej­ski) – zeoli­zo­wane głazy gra­ni­towe.
I 3. Bogatynia (mia­sto, pow. Zgorzelec) – ska­mie­niały pień drzewa z rodzaju Podocarpus.

Pomniki przy­rody ożywionej

Ochroną pomni­kową objęto 69 gatun­ków i odmian oka­za­łych drzew. Są wśród nich zarówno gatunki rodzime jak też obce, spro­wa­dzane do par­ków i ogro­dów. Najliczniejsze wśród pomni­ko­wych drzew tego obszaru są: buk pospo­lity, dąb szy­puł­kowy, klon pospo­lity, klon jawor, lipa drob­no­listna, lipa sze­ro­ko­listna i wiąz szy­puł­kowy a z drzew igla­stych cis pospo­lity i świerk pospo­lity. Wiele gatun­ków repre­zen­to­wa­nych jest przez poje­dyn­cze okazy (bez czarny, głóg dwu­szyj­kowy, lesz­czyna pospo­lita, gru­sza pospo­lita). W Sudetach Zachodnich rosną dwa naj­star­sze drzewa w Polsce. Wbrew utar­tym opi­niom nie są to dęby lecz cisy.Tutaj też rośnie naj­star­sza i naj­więk­sza wierzba biała w Polsce.
Na obsza­rze obję­tym mapą w for­mie pomni­ków przy­rody chro­nione są także oka­załe, jedno– i wie­lo­ga­tun­kowe grupy drzew, szpa­lery i aleje. Największe pomni­kowe aleje znaj­dują się w gmi­nach Męcinka (156 i 153 szt.) i Paszowice (153 szt.), zaś szpa­lery w Legnicy (135 szt.) i w Paszowicach (88, 52 i 50 szt.). Wyraźne jest znaczne zróż­ni­co­wa­nie w roz­miesz­cze­niu pomni­ków przy­rody oży­wio­nej na tere­nie Sudetów Zachodnich (w zasięgu mapy). Najwięcej ich znaj­duje się w Legnicy (79), gm. Siekierczyn (58), Jaworze (44), gm. Osiecznica (38) i gm. Paszowice (36). W wielu gmi­nach spo­tyka się tylko kilka drzew pomni­ko­wych, ale są też takie, gdzie pomni­ko­wych drzew nie wyzna­czono, co wynika głów­nie z nie prze­pro­wa­dze­nia w nich walo­ry­za­cji den­dro­lo­gicz­nej. Jeśli zostaną one wyko­nane, ilość drzew pomni­ko­wych na pre­zen­to­wa­nym obsza­rze z pew­no­ścią wzrośnie.

Najstarsze drzewa pomni­kowe Sudetów Zachodnich

Najokazalsze drzewa pomni­kowe Sudetów Zachodnich (według obwodu)

Najokazalsze drzewa wybra­nych gatun­ków w Sudetach Zachodnich wg obwodu (stan na 31.12.2002 r.):

1. Buk pospo­lity (Fagus sylva­tica)
2. Cis pospo­lity (Taxus bac­cata)
3. Dąb bez­szy­puł­kowy (Quercus petraea)
4. Dąb szy­puł­kowy (Quercus robur)
5. Jesion wynio­sły (Fraxinus excel­sior)
6. Jodła pospo­lita (Abies alba)
7. Klon pospo­lity (Acer pla­ta­no­ides)
8. Lipa drob­no­listna (Tilia cor­data)
9. Lipa sze­ro­ko­listna (Tilia pla­ty­phyl­los)
10. Świerk pospo­lity (Picea abies)
11. Topola biała (Populus alba)
12. Topola czarna, sokora (Populus nigra)
13. Wiąz gór­ski (Ulmus gla­bra)
14. Wiąz szy­puł­kowy, limak (Ulmus laevis)
15. Wierzba biała (Salix alba)

Poniżej wyszcze­gól­nione zostały naj­star­sze i naj­oka­zal­sze drzewa wybra­nych gatun­ków zlo­ka­li­zo­wane w zasięgu Sudetów zachod­nich i oko­lic, drzewa zapi­sane kur­sywą nie znaj­dują się na tere­nie Sudetach Zachodnich. Ze względu na ilość gatun­ków jak i samych drzew pomni­ko­wych ujęto tylko naj­waż­niej­sze gatunki rodzime.

Najstarsze drzewa pomni­kowe Sudetów Zachodnich:

Cis pospo­lity w Henrykowie Lubańskim (gm. i pow. Lubań) — 1270 lat. (naj­star­sze drzewo w Polsce!)
Cis pospo­lity w Bystrzycy (gm. Wleń, pow. Lwówek Śl.) — 801 lat. (dru­gie pod wzglę­dem wieku drzewo w Polsce!)
Cis pospo­lity w Piechowicach (mia­sto, pow. ziem­ski Jelenia Góra) — 500–700 lat.

Najokazalsze drzewa pomni­kowe Sudetów Zachodnich (według obwodu):

dąb szy­puł­kowy w Piotrowicach (gm. Chojnów, pow. ziem­ski Legnica) — 785 cm (wiek ok. 550 lat), Ds. 1.
lipa sze­ro­ko­listna w Muchowie (gm. Męcinka, pow. Jawor) — 730 cm. Ls 1.
dąb szy­puł­kowy w Rakowicach (gm. i pow. Bolesławiec) 650 cm. Ds. 2.
lipa drob­no­listna w Dębrzniku (gm. i pow. Kamienna Góra) 648 cm. Ld 1.

Najokazalsze drzewa wybra­nych gatun­ków w Sudetach Zachodnich wg obwodu.
(stan na 31.12.2002 r.):
Buk pospo­lity (Fagus sylvatica)

Bp 1. Gościszów (gm. Nowogrodziec, pow. Bolesławiec) — 610 cm.
Bp 2. Raszów (gm. i pow. Kamienna Góra) — 576 cm.
Bp 3. Jawor (m. i pow. Jawor) — 568 cm.
Bp 4. Karpacz (mia­sto, pow. ziem­ski Jelenia Góra) 532 cm.(najstarszy w Polsce w Sierakowie, woj. wielkopolskie — 346 lat (678 cm)
Cis pospo­lity (Taxus baccata)

Cp 1. cis pospo­lity w Henrykowie Lubańskim (gm. i pow. Lubań) — 1270 lat. (naj­star­sze drzewo w Polsce!)
Cp 2. cis pospo­lity w Bystrzycy (gm. Wleń, pow. Lwówek Śl.) — 801 lat. (dru­gie pod wzglę­dem wieku drzewo w Polsce!)
Cp 3. cis pospo­lity w Piechowicach (mia­sto, pow. ziem­ski Jelenia Góra)- 500 — 700 lat.
Dąb bez­szy­puł­kowy (Quercus petraea)

Db 1. Tylice (gm. i pow. Bolesławiec) — 485 cm.
Db 2. Legnica (mia­sto i pow. miej­ski) — 418 cm.
Db 3. Siedmica (gm. Paszowice, pow. Jawor) — 365 cm.
Db 4. Kłonice (gm. Paszowice, pow. Jawor) – 350 cm.
(naj­star­szy w Polsce w Turawie, woj. opolskie — 388 lat (552 cm)
Dąb szy­puł­kowy (Quercus robur)

Ds. 1. Piotrowice (gm. Chojnów, pow. Legnica) — 785 cm (550 lat).
Ds. 2. Rakowice (gm. i pow. Bolesławiec) — 650 cm.
Ds. 3. Niebyłczyce (gm. Warta Bolesławiecka, pow. Bolesławiec) — 640 cm.
Ds. 4. Kochlice (gm. Miłkowice, pow. ziem­ski Legnica) — 640 cm.
Ds. 5. Niwnice (gm. i pow. Lwówek Śl.) — 626 cm.
Ds. 6. Mysłakowice (gm. Mysłakowice, pow. ziem­ski Jelenia Góra)- 610 cm.
(naj­star­szy w Polsce w Piotrowicach gm. Szprotawa, woj. lubuskie — 746 lat (992 cm)
Jesion wynio­sły (Fraxinus excelsior)

Js 1. Pisarzowice (gm. i pow. Kamienna Góra) — 592 cm, u pod­stawy 800 cm.
Js 2. Okmiany (gm. Chojnów, pow. ziem­ski Legnica) — 430 cm.
Js 3. Niwnice (gm. i pow. Lwówek Śl.) — 413 cm.
Js 4. Dębrznik (gm. i pow. Kamienna Góra) — 404 cm.
Js 5. Legnica (mia­sto i pow. miej­ski) — 401 cm.
Js 6a. Lubań (mia­sto, pow. Lubań) — 380 cm cm.
Js 6b. Rakowice (gm. i pow. Bolesławiec) — 380 cm.
(naj­star­szy w Polsce w Motarzynie, gm. Dębnica Kaszubska, woj. pomorskie — 423 lata (715 cm)
Jodła pospo­lita (Abies alba)

Jp 1. Kowary (mia­sto, pow. ziem­ski Jelenia Góra) — 364 cm.
(naj­star­sza w Polsce we wsi Łabowa, woj. małopolskie — 446 lat(640 cm)
Klon pospo­lity (Acer platanoides)

Kp 1. Czerwony Kościół (gm. Krotoszyce, pow. ziem­ski Legnica) — 450 cm.
Kp 2. Jelenia Góra (mia­sto, powiat miej­ski) — 423 cm.
Kp 3. Gierałtowiec (gm. i pow. Złotoryja) — 420 cm.
Kp 4. Karpacz (mia­sto, pow. ziem­ski Jelenia Góra) — 397 cm.
(naj­star­szy w Polsce we wsi Kamienica woj. małopolskie –269 lat(459 cm)
Lipa drob­no­listna (Tilia cordata)

Ld 1. Dębrznik (gm., pow. Kamienna Góra) — 648 cm.
Ld 2. Żarka nad Nysą (gm. Pieńsk, pow. Zgorzelec) — 642 cm.
Ld 3. Zgorzelec (mia­sto, pow. Zgorzelec) — 615 cm.
Ld 4. Pielgrzymka (gm. Pielgrzymka, pow. Złotoryja) — 595 cm.
Ld. 5a. Niedźwiedzice (gm. Chojnów, pow. Legnica) — 570 cm.
Ld. 5b. Chełmiec (gm. Męcinka, pow. Jawor) — 570 cm.
(naj­star­sza w Polsce we wsi Cielętniki, pow. ziem­ski Częstochowa, woj. śląskie — 536 lat (992 cm)
Lipa sze­ro­ko­listna (Tilia platyphyllos)

Ls. 1. Muchów (gm. Męcinka, pow. Jawor) — 730 cm.
Ls. 2. Stankowice (gm. Leśna, pow. Lubań) — 586 cm.
Ls. 3. Kamienna Góra (mia­sto, pow.Kamienna Góra) — 486 cm.
Ls. 4. Kamienna Góra (mia­sto, pow. Kamienna Góra) — 453 cm.
Ls. 5. Kraszowice (gm. i pow. Bolesławiec) — 450 cm.
(naj­star­sza w Polsce we wsi Czarny Potok, woj. małopolskie — 499 lat (851 cm)
Świerk pospo­lity (Picea abies)

Śp. 1. Kowary (mia­sto, pow. ziem­ski Jelenia Góra) — 405 cm.
Śp. 2. Staniszów (gm. Podgórzyn, pow. ziem­ski Jelenia Góra) — 383 cm.
Śp. 3. Staniszów (gm. Podgórzyn, pow. ziem­ski Jelenia Góra) — 344 cm.
(naj­star­szy w Polsce w Strzelcach Opolskich, woj. opolskie — 356 lat (413 cm)
Topola biała (Populus alba)

Tp 1. Piechowice (mia­sto, pow. ziem­ski Jelenia Góra) — 453 cm.
Tp 2. Miłków (gm. Podgórzyn, pow. ziem­ski Jelenia Góra) — 407 cm.
Tp 3. Kamienna Góra (mia­sto, pow. Kamienna Góra) — 331 cm.
(naj­star­sza w Polsce we wsi Leszno k/ Warszawy, woj. mazowieckie — 321 lat (969 cm)
Topola czarna, sokora (Populus nigra)

Tc 1. Goliszów (gm. Chojnów, pow. ziem­ski Legnica) — 560 cm.
Tc 2. Bolesławiec (mia­sto, pow. Bolesławiec) — 550 cm.
Tc 3. Legnica (mia­sto i pow. miej­ski) — 508 cm.
Tc 4. Zachełmie (gm. Podgórzyn, pow. ziem­ski Jelenia Góra) — 483 cm.
(naj­star­sza w Polsce w Puławach, woj. lubelskie — 273 lata (810 cm)
Wiąz gór­ski (Ulmus glabra)

Wg 1. Leszczyna (gm. i pow. Złotoryja) — 355 cm.
Wg 2. Janowice Wlk. (gm. Janowice Wielkie, pow. ziem­ski Jelenia Góra) — 327 cm.
(naj­star­szy w Polsce we wsi Poręba Wielka, woj. małopolskie — 337 lat (645 cm)
Wiąz szy­puł­kowy, limak (Ulmus laevis)

Ws 1. Kochlice (gm. Miłkowice, pow. ziem­ski Legnica) — 445 cm.
Ws 2. Twardocice (gm. Pielgrzymka, pow. Złotoryja) — 430 cm.
Ws 3. Gościszów (gm. Nowogrodziec, pow. Bolesławiec) — 410 cm.
Ws 4a. Zaręba (gm. Siekierczyn, pow. Lubań) — 340 cm.
Ws 4b. Tomaszów Bolesławiecki (gm. Warta Bolesławiecka, pow. Bolesławiec) — 340 m.
(naj­star­szy w Polsce we wsi Komorów, woj. lubuskie — 450 lat (887 cm)
Wierzba biała (Salix alba)

Wb 1. Jelenia Góra (mia­sto i pow. miej­ski) — 598 cm (164 lata) — naj­star­sza w Polsce! Wb 2. Platerówka (gm. Platerówka, pow. Lubań) — 488 cm.
Wb 3. Legnica (mia­sto i pow. miej­ski) — 470 cm.
Wb 4. Legnica (mia­sto i pow. miej­ski) — 350 cm.
Wb 5a. Kamienna Góra (mia­sto, pow. Kamienna Góra) — 330 cm.
Wb 5b. Wigancice Żytaw­skie (gm. Bogatynia, pow. Zgorzelec) — 330 cm.

Podziel się:

•